Eydís Valgarðsdóttir sjúkraþjálfari

Sjúkraþjálfun er mikilvægt innlegg í starfsendurhæfingu á vegum VIRK. Um það vitna ýmsar sögur fólks sem notið hafa þjónustu VIRk á liðnum árum. Eydís Valgarðsdóttir er sjúkraþjálfari á Akureyri. Hún hefur komið að endurhæfingu fjölda manns sem leitað hefur til hennar eftir tilvísun frá VIRK.

„Ég hóf störf í tengslum við VIRK þegar sú ágæta starfsemi hófst hér á Akureyri. Það hefur líklega verið fyrir tæpum áratug. Mér fannst þetta strax vera starfsemi sem mikil þörf væri á. Bæði bót fyrir samfélagið og ekki síður einstaklingana sem á þurfa að halda. Þarna sá ég möguleika á að fagaðilar gætu unnið saman að endurhæfingunni,“ segir Eydís Valgarðsdóttir.

Hún er frá Akureyri, fædd 1968 og lauk B.Sc prófi í sjúkraþjálfun frá Háskóla Íslands 1993. Hún hefur starfað á Akureyri nánast frá námslokum.

„Ég fór norður sama ár og ég lauk prófi og fljótlega fór ég að vinna með fólki sem glímir við langvinna verki og vefjagigt. Núna er ég með eigin stofu ásamt fleirum en hef starfað á nokkrum stöðum sem sjúkraþjálfari. Í gegnum árin hef ég lagt mig eftir því að fræðast og læra meira á þessu sviði.“

Hver eru helstu vandamál þeirra sem til þín leita frá VIRK?
„Ráðgjafarnir senda til mín fólk sem hefur greinst með vefjagigt en á bak við þá greiningu er oft mjög flókinn vandi sem bæði er af líkamlegum og andlegum toga. Það sem ég sé í mjög vaxandi mæli á síðustu árum er að fólk er búið að vera undir miklu álagi í langan tíma. Ég tel að streita í ýmsu formi sé einn aðal sökudólgurinn hvað þetta ástand varðar. Mér finnst stundum eins og að fólk sé búið að „týna sjálfu sér“, ef svo má segja.“

Er fólkið sem kemur frá VIRK til þín sem meðferðaraðila tilbúið til að hlíta fyrirmælum þínum?
„Oftast er það svo. Það er mikilvægt að viðurkenna vandann, gangast við honum, hvorki afneita honum eða berjast gegn honum. Það þýðir alls ekki að viðkomandi sé að sætta sig við ástandið heldur að horfast í augu við vandann. Þá er hægt að spyrja sig; hvað er hægt að gera í málinu? Það er svo margt hægt að gera. Endurhæfing er vinna, batinn kemur ekki af sjálfu sér.“

Anna ekki eftirspurn

Hafa orðið miklar breytingar á verkferlum hjá VIRK sem varða þig sem meðferðaraðila?
„Af því að ég hef verið þetta lánsöm að geta fókuserað á frekar sérhæft vandamál sem þó er stórt, þ.e. vefjagigtina, þá hef ég sett saman fræðslunámskeið um vefjagigt og bata- og hóptíma þar sem ég kenni líkamsvitund og sjálfsmeðferð við verkjum. Auk þess sem við á Sjúkraþjálfun Akureyrar erum með endurhæfingarhópa – sem eru miserfiðir eftir getu fólks. Þetta var ekki svona í upphafi samstarfs míns og VIRK heldur hefur það þróast með árunum.“

Hefur fjölgað fólki sem kemur til þín fyrir tilstilli VIRK?
„Satt að segja þá anna ég ekki eftirspurn. Ég starfa ekki bara fyrir VIRK heldur er ég með „Jón og Gunnu“ í meðferð, ef svo má segja. Þetta stafar af aukinni greiðsluþátttöku Sjúkratrygginga Íslands sem gerir almenningi frekar kleift að leita sér hjálpar hjá sjúkraþjálfurum en leyfði sér það e.t.v. ekki áður.“

Hvers vegna þurfa svona margir að leita til sjúkraþjálfara?
Fólk kemur til sjúkraþjálfara af ýmsum ástæðum. Það getur verið vegna sjúkdóma, fötlunar, slysa og álagseinkanna. „Því miður er það svo að við fáum enga handbók í vöggugjöf um hvernig við eigum að hugsa um stoðkerfið okkar. Það þarf nefnilega að hugsa um líkamlegt og andlegt heilbrigði og eftir því sem við eldumst þá þurfum við að hafa meira fyrir því að líða vel í kroppnum. Regluleg hreyfing skiptir gríðarlega miklu máli í þessu samhengi. Svo og góður, endurnærandi svefn, hollt matarræði og andlegt jafnvægi. Ég vil kalla þetta sjálfsrækt. Að við gleymum því ekki að við fáum bara þennan eina líkama og við þurfum að hugsa vel um hann út allt lífið.“

Of lítið af hlutastörfum í boði

Hvernig gengur að koma fólki sem glímir við vefjagigt til heilsu á ný?
„Þetta er langtímaferli og fólk með vefjagigt hefur í langflestum tilvikum skerta vinnugetu. Þar liggur stór vandi að mínu mati. Það er alltof lítið af hlutastörfum í boði. Margir vinnuveitendur bjóða ekki uppá þann möguleika að vinna hlutastörf og er það miður. Ég sé svo oft hve mikil bót það gæti verið að fólk hefði tækifæri til að vinna hlutastarf í stað þess að vera alfarið á örorkubótum. Kerfinu þarf að breyta. Þetta er vandi sem VIRK stendur frammi fyrir að mínu mati þegar kemur að því að útskrifa fólk. Sumir sem útskrifast eru færir um að vinna hluta úr degi en alls ekki fulla vinnu. Það getur verið niðurdrepandi að vakna dag eftir dag og hafa ekki neinu hlutverki að gegna í þjóðfélaginu. Slíkt getur ýtt undir einangrun og andlega vanlíðan.“

Þú nefndir að fólk með vefjagigt sé oft undir of miklu álagi. Hvaða hópar eru það helst?
„Konur eru í meirihluta sem leita til mín. Oft er um að ræða ungar konur með (ung) börn, ýmist einstæðar eða í sambúð. Stundum eru börnin jafnvel að glíma við vanda eða veikindi. Slíku fylgir álag. Samfélagið okkar er þannig nú að það þarf í flestum tilvikum tvær fyrirvinnur til að komast bærilega af, þannig eru kröfurnar sem við gerum að minnsta kosti. Ef álagið er of mikið til langs tíma þá kiknar fólk. Mín ósk er að við sláum aðeins af kröfunum og leitum að jafnvægi í lífinu. Spyrjum okkur hvað það er sem veitir okkur raunverulega hamingju. Eins óska ég þess að það þyki sjálfsagt að annað foreldrið vinni ekki fullt starf meðan börn eru ung. Það væri vel gerlegt í okkar samfélagi ef rétt væri að staðið. Það er líka vinna að ala upp börn og sjá um heimili.“

Texti: Guðrún Guðlaugsdóttir

Viðtalið birtist fyrst í ársriti VIRK 2019 - sjá fleiri áhugaverðar greinar úr ársritinu hér.